Antykoncepcją nazywamy z definicji wszelkie działania prowadzące do zaniechania zajścia w ciążę. Przy dzisiejszym stanie wiedzy oraz stale postępującym rozwoju technologicznym, na rynku pojawia się bardzo wiele produktów pozwalających świadomie zaplanować termin zajścia w ciążę. Przy tak ogromnym wyborze aby ułatwić rozróżnienie podzielono te substancje na grupy ze względu na sposób działania na:
- metody chemiczne,
- metody hormonalne,
- metody naturalne,
- metody mechaniczne,
- oraz antykoncepcji "po".
Metody antykoncepcji mechanicznej działają na zasadzie fizycznej bariery, która zamyka plemnikom drogę do komórki jajowej kobiety i tym samym nie może dojść do zapłodnienia. Na polskim rynku jest dość duża oferta produktów tego typu i co ciekawe w śród nich znajdują się propozycje dla kobiet i mężczyzn.
Do tej grupy zaliczamy:
- prezerwatywy dla mężczyzn,
- prezerwatywy dla kobiet,
- spirale domaciczne,
- kapturki naszyjkowe,
- błonę dopochwową czyli diafragmę,
- oraz gąbkę dopochwową.
Prezerwatywy dla mężczyzn to najstarsza, a zarazem nadal najpopularniejsza metoda antykoncepcyjna na całym świecie. Już w zapiskach historycznych z okresu starożytności można znaleźć informacje o prezerwatywach wykonanych z jelit zwierząt. W miarę wzrostu wiedzy i rozwoju technicznego proces ich produkcji uległ drastycznym zmianom i aktualnie są produkowane w cylindrycznym kształcie z tworzyw sztucznych takich jak: lateks, poliuretan lub polistyren, często z domieszką silikonu. Dla zwiększenia skuteczności są dostępne prezerwatywy nasączone dodatkowo środkami plemnikobójczymi lub dla poprawienia komfortu lubrykantami. Producenci ciągle powiększają swoją ofertę o propozycje np. kolorowe, zapachowe, smakowe lub z wypustkami, które mają na celu zwiększenie doznań partnerów, jednak te walory nie mają wpływu na skuteczność metody. Prezerwatywy są bardzo cienkie, ale wytrzymałe i są poddawane kontroli jakości dla zwiększenia pewności, że to dobry produkt. Na każdym opakowaniu, jak i wewnątrz na ulotce znajduje się instrukcja obsługi opisowa i zilustrowana, co ułatwia korzystanie z tego rodzaju wyrobu. Przy prawidłowym stosowaniu, zgodnym z opisem na 100 kobiet przez rok w ciąże zajdzie od 8 do 11. Wyniki nie są bardzo satysfakcjonujące, jednak prezerwatywy chronią przed wieloma chorobami przenoszonymi drogą płciową, jak HIV lub AIDS czy wirusowe zapalenie wątroby typu B, ale także przed kiłą, innymi infekcjami bakteryjnymi i pasożytniczymi. Są ogólno dostępne, stosunkowo tanie i nie potrzeba na nie recepty. Jest to bardzo dobra metoda jeśli jest stosowana w połączeniu z jeszcze jedną i dla ludzi z dużym doświadczeniem.
Na rynku polskim pojawiły się stosunkowo niedawno prezerwatywy dla kobiet. Są bardzo podobne do wersji męskiej, jednak mają dwa pierścienie jeden o średnicy ok 7 cm, który pozwala zablokować prezerwatywę u wejścia pochwy, a drugi znajduje się na końcu i pozwala na odpowiednie ułożenie wewnątrz ciała kobiety. Jak poprzednio opisana jest również dostępna bez recepty, jednak nadal mało znana i dlatego trudno znaleźć punkt, który posiada tą pozycję w swojej ofercie. Wersja dla pań daje takie same rezultaty i również chroni przed chorobami, zmienia się tylko samo użycie. Może to być dobre rozwiązanie dla niezależnych kobiet, które chcą być odpowiedzialne za zabezpieczenie siebie.
Spirale domaciczne wbrew pozorom nie mają kształtu spirali, najczęściej przypominają literę T lub zniekształcone S. W większej części są zbudowane z tworzywa sztucznego, jednak mogą zawierać miedziany drucik owinięty wokół nóżki lub tabletkę z zawartością hormonów. Zależy to od rodzaju spirali, spośród których wyróżniamy dwa:
- tradycyjną miedzianą - zawiera miedź, srebro lub inny metal, jony miedzi łącza się z plemnikami i unieruchamiają je, a spirala tworzy barierę fizyczną i nie pozwala plemnikom dotrzeć do bańki jajowodu gdzie może dojść do zapłodnienia,
- nowoczesną hormonalną - łączy działanie spirali i metody hormonalnej.
Sposób działania wkładek domacicznych nie znalazł jeszcze dokładnego wyjaśnienia naukowego, sądzi się, że ciało obce wywołuje stan zapalny, który uniemożliwia zagnieżdżenie się zapłonionego jajeczka. Jednak, mimo niedokładnej wiedzy oraz dość dużego wydatku (który w rzeczywistości w przeliczeniu na jeden cykl jest stosunkowo tani) w Polsce co 10 kobieta decyduje się na korzystanie z tej metody. Jest ona zalecana kobietom, które już mają potomstwo i nie planują więcej dzieci. Nie jest jednak zalecana młodym pacjentkom, które mają obfite i bolesne miesiączki oraz tym, które przeszły już ciąże pozamaciczną z powodu ryzyka ponownej. Raz założona spirala zabezpiecza przez 5-6 lat i daje dość dużą pewność bezpieczeństwa, ponieważ według badań w ciągu roku stosowania metody przez grupę stu kobiet w ciążę zaszły dwie. Największe ryzyko, że metoda zawiedzie występuje zaraz po założeniu wkładki, kiedy to może się ona przemieścić lub wypaść i tym samym przestać działać. Spirale umieszcza w ciele pacjentki lekarz, najczęściej do zabiegu dochodzi w czasie krwawienia lub bezpośrednio po, gdy kanał szyjki macicy jest rozchylony, dzięki czemu jest łatwiejszy dostęp oraz mniejszy ból. Dodatkowo w niektórych przypadkach dla zwiększenia komfortu można stosować znieczulenie miejscowe. Po założeniu wkładki należy co pół roku zgłaszać się na kontrolę, w czasie której specjalista sprawdza czy wszystko jest w porządku i na swoim miejscu. Trzeba wspomnieć, iż jest to bardzo skuteczna i wygodna metoda, jednak nie refundowana oraz wiąże się z zabiegiem, który może być ogromnym stresem.
Kapturki naszyjkowe to gumowy produkt w kształcie stożka ściśle dopasowany swoim kształtem do szyjki macicy, który kobieta umieszcza sama w pochwie. Stanowi on doskonałe odgrodzenie jajowodów i macicy, ale należy pamiętać, aby umieścić go w pochwie na godzinę przed stosunkiem i pozostawić tam przynajmniej 8 godzin po, jednak co 24 godziny musi być usunięty, żeby uniknąć szoku toksycznego. Kapturek wyciągamy po przez pociągnięcie za sznureczek który wystane z pochwy. Jest on wielokrotnego użytku, należy tylko pamiętać o dokładnym umyciu i odpowiednim przechowywaniu. W celu poprawienia skuteczności metody oraz ułatwienia aplikacji stosujemy środki plemnikobójcze. Rozmiar kapturka dobiera lekarz, który poucza pacjentkę jak prawidłowo używać kapturka. Metoda jest w Polsce nadal mało popularna i słabo dostępna.
Diafragma jest bardzo podobna do kapturka naszyjkowego, różni się rozmiarem. Jest większa więc umieszcza się ją płycej i również stosujemy środki plemnikobójcze. Jednak czas, na który pozostawiamy błonę w pochwie jest krótszy i może trwać tylko kilka godzin. Produkt jest wielokrotnego użytku i jeden starczy na około dwa lata, ale należy pamiętać o odpowiednim przechowywaniu i sprawdzaniu czy nie uległ uszkodzeniu. Na rynku mamy ogromny wybór rozmiarów diafragmy, która musi być idealnie dopasowana i zmieniana przy każdym wahaniu wagi o więcej niż trzy kilogramy. Rozmiar jest istotny nie tylko z punktu widzenia skuteczności metody, ale również z powodu komfortu pacjentki. Źle dobrana błona może przeszkadzać w życiu codziennym i powodować dyskomfort.
Ostatnią metodą z tej kategorii jest gąbka dopochwowa. Jest to wyrób poliuretanowy, który jest nasączony spermicydami umieszczamy go na ujściu szyjki macicy. Gąbka tworzy barierę fizyczną i zawiera środki plemnikobójcze, dodatkowo absorbuje plemniki, aby uniknąć zapłodnienia. Można ją umieścić w pochwie nawet na kilka godzin przed stosunkiem, jednak pozostawić na 6 godzin po, kiedy nasienie nadal może pozostawać w pochwie.
Wszystkie metody mechaniczne są bardzo podobne w działaniu i pozwalają świadomie zrezygnować z wprowadzania do krwiobiegu środków chemicznych. Jednak jest to jedna z wielu grup metod antykoncepcyjnych i przed dokonaniem wyboru najlepiej zapoznać się z wszystkimi opcjami.
Źródło: www.wpadka.pl [01.2011], www.resmedica.pl [01.2011], www.pfm.pl [01.2011], www.antykoncepcja.w.qo.pl [01.2011].
